De meeste mensen die de medische wereld ingaan, komen terecht in een ziekenhuis. Een deel komt in de ggz terecht en een nog kleiner deel in de verslavingszorg. Volgens sommigen is deze branche een ondergeschoven kindje binnen de geneeskunde. Volgens verpleegkundig specialist Petra Mulder-van Duinen ook een interessant vakgebied waarbij je veel creativiteit nodig hebt om aan te sluiten bij de belevingswereld van de cliënt. “De mens is als een Zwitsers klokje: als je op de juiste manier aan het raderwerk draait, kan de rest ook meedraaien. Soms krijg je niets in beweging, maar dat hoort erbij.”
Toen Petra haar hbo-v-opleiding afrondde, was er nog weinig werk voor verpleegkundigen. Ze raakte geïntrigeerd door psychiatrie en rondde in 1994 de opleiding Sociaal Psychiatrische Verpleegkunde (SPV) af. Haar stageadres kreeg ze toegewezen op basis van loting en afstand. Het werd een locatie van VNN in Drachten. Hoe willekeurig haar plaatsing ook was: haar keuze om te blijven was dat niet. De doelgroep was haar op het lijf geschreven en ze is nooit meer weggegaan. In 2013 werd ze verpleegkundig specialist en ging aan de slag bij een FACT-team voor volwassenen. Dit zijn multidisciplinaire teams die bij cliënten met dubbel- of tripleproblematiek thuis komen voor behandeling.
Petra: “Onze cliënten hebben over het algemeen een bewogen leven gehad en zijn erg goed geworden in overleven. Dat brengt een bepaalde charme met zich mee. Veel hebben te maken met psychosociale problematiek, persoonlijkheidsstoornissen, tripelproblematiek. Dit zijn niet mensen met enige stabiliteit in hun leven, die krijgen over het algemeen poliklinische behandeling. De teams die bij cliënten thuis komen, de FACT-teams, gaan naar de mensen die hulp nodig hebben met geld, wonen, justitie, etc. Dit vergt veel overleg met ketenpartners, zoals wijkteams, politie en gemeenten, en dat maakt het werk heel dynamisch.”
Ook de manier van werken in de verslavingszorg staat Petra enorm aan: “Verslaving is een DSM-stoornis, maar voornamelijk gedragsmatig. Omdat je gedrag kunt beïnvloeden, kun je verslaving ook beïnvloeden. Dit is een minder medische manier van naar een ziekte kijken en vraagt om een flinke dosis creativiteit. Ook is het minder voorspelbaar dan ziektebeelden in een ziekenhuis, bijvoorbeeld. Je kunt de verantwoordelijkheid voor genezing bij de cliënt neerleggen en dat is in een ziekenhuis niet altijd het geval.”
In een FACT-team staan casemanagers (verpleegkundigen, SPV-en en ggz-agogen) het meest in contact met cliënten, verpleegkundig specialisten als Petra zijn met name betrokken als regiebehandelaar. De regiebehandelaar is eindverantwoordelijk voor de behandeling. Geen dag is hetzelfde bij een FACT-team: “Heel soms wijst iemand met een mes naar je, een andere keer gromt een hond gemeen naar je. Realistisch gezien zijn dat wel enge dingen om mee te maken. Maar je komt ook mensen tegen die kunst maken van zwerfplastic en andere inspirerende dingen doen. Ik heb enorm veel respect voor de casemanagers die dag na dag weer bij deze fragiele doelgroep over de vloer komen en energie steken in hun herstel.”
Soms is daar namelijk een lange adem voor nodig. Petra: “Er was een cliënt die al jaren bij VNN in behandeling was. Hij leidde aan posttraumatische stress-stoornis (PTSS), had last van slaapproblemen en hij dronk te veel. Ook had hij overgewicht en kwam de deur nooit uit. Steeds werd zijn medicatie weer aangepast, maar van de slaapproblemen kwam hij niet af. Uiteindelijk hebben we besloten een slaaponderzoek te doen, gewoon in zijn eigen huis. Wat bleek? Hij sliep goed! Hij had alleen angst dat hij niet goed sliep. We bouwden zijn slaapmedicatie af tot hij uiteindelijk helemaal niks meer gebruikte. Hij kreeg EMDR, we regelden dagbesteding voor hem en uiteindelijk kreeg hij zelfs een baantje. Drinken behoort nu tot de verleden tijd. Na jaren behandeling konden we deze case afsluiten. En dat voelt goed! Niet alleen voor hem, maar ook voor ons. Dit soort successen vieren we dan ook onderling tijdens overleggen.”
Cliënten van FACT-teams zijn vaak al zo geïsoleerd dat ze van de coronamaatregelen niet eens veel merken. Mensen met een heftige verslaving maken geen toekomstplannen en leven van dag tot dag. Het beloningssysteem in de hersenen is platgelegd en die komt niet meteen weer op gang. Dingen als genieten van de sneeuw of de zon komt pas veel later. In de verslavingszorg is het daarom belangrijk om kleine stapjes te maken en kleine successen te vieren. Verslaving heeft immers jaren gehad om te wortelen, dat is niet in een dag opgelost. “Als je al één iemand per jaar kan helpen bij herstel, dan ben je al succesvol”, vertelt Petra. “Cliënten moeten zich ook realiseren dat zelfs bij een terugval ze niet meteen terug bij af zijn. Ze gaan misschien terug naar een “vorig level”, maar niet naar “start”.”
Ook is het belangrijk om te beseffen dat mensen met een verslaving problemen hebben met afwijzing. “Binnen onze cultuur is beheersing erg belangrijk. We keuren het af als mensen zich “laten gaan”. Mensen met een verslaving worden afgestoten door hun omgeving en zijn vaak op hun hoede hiervoor richting hulpverleners. Het is belangrijk hetzelfde te denken, voelen en doen richting deze mensen. Ik zorg er altijd voor dat mijn ogen en mond dezelfde taal spreken, dus dat ik meen wat ik zeg. Je moet consequent zijn, maar niet afstoten.”
Interesse om te werken als verpleegkundig specialist bij VNN? Bekijk onze vacatures.
