In Nederland hebben gemiddeld 5 kinderen per schoolklas een ouder met psychische en/of verslavingsproblemen. Dat zijn jaarlijks 577.000 minderjarige kinderen (bron: trimbos.nl). Voor kinderen van ouders met verslavingsproblemen (KOV), heeft VNN een aanbod. Marijke en Erna, beide GGZ-agoog, vertellen erover.
Met andere kinderen spelen doet Jim (10) nauwelijks meer. Hij neemt de laatste weken ook geen vriendjes meer mee naar huis. Op school kan Jim zijn aandacht er moeilijk bij houden. Als de juf eens rustig bij Jim aftast wat er aan de hand is, vertelt Jim dat papa raar doet, vreemde dingen zegt, af en toe heel boos wordt en Jim’s moeder vreselijk uitscheldt. Ook vertelt hij dat zijn vader twee dagen geleden naar ‘een soort ziekenhuis’ is gegaan.
Het verhaal van Jim is illustratief voor wat Marijke en Erna in de dagelijkse praktijk tegenkomen. Het KOV-team bestaat naast GGZ-agogen uit een GZ-psycholoog, systeemtherapeut en een MDFT-therapeut. Een multidisciplinair team dus. En dat is niet zonder reden.
Meer kans op psychische problemen of verslaving
Minderjarige KOV- kinderen hebben een 2 tot 3 keer zo grote kans om zelf ook psychische problemen en/of verslaving te ontwikkelen in hun leven, ten opzichte van kinderen die opgroeien zonder ouders met deze problemen (bron: trimbos.nl).
Om dit te voorkomen is het belangrijk om deze kinderen in een zo vroeg mogelijk stadium in beeld te krijgen. En dát is vaak de grootste uitdaging, vertelt Marijke. “Kinderen durven vaak niet te vertellen wat er thuis gaande is of hebben soms zelf niet door dat wat er bij hen thuis gebeurt, niet normaal is.” Het gebeurt ook dat kinderen al meerdere hulpverleners hebben gezien, maar de kern, de onveilige thuissituatie, niet is aangepakt.
Rode vlaggen bij ieder kind ergens anders verstopt
Professionals vinden het vaak lastig om KOV-problematiek te herkennen. KOV-problematiek is divers. Dat wil zeggen dat de patronen vaak overeenkomen, maar de rode vlaggen bij ieder kind ergens anders verstopt liggen. Er zijn kinderen die zich erg terugtrekken, moeite hebben met aansluiting vinden. Er zijn ook kinderen die gedragsproblemen laten zien of moeite krijgen met zich te concentreren, op school bijvoorbeeld. Weer andere kinderen hangen veel en vaak op straat, gaan met de verkeerde vrienden om of beginnen zelf te experimenteren met drugs.
Begin wel eens lastig
Als een kind eenmaal is doorverwezen is het in het begin wel eens lastig. Ouders voelen zich vaak bekritiseerd, schamen zich. Marijke: “Maar uiteindelijk zijn bijna alle ouders bereid om mee te werken. Geen enkele ouder wil dat zijn kind ongelukkig is. We hebben allemaal hetzelfde doel: het beste voor de kinderen”.
Aanbod afhankelijk van de behoefte
Eerst wordt altijd de basisveiligheid in kaart gebracht. Als de veiligheid voldoende gewaarborgd is, steekt het KOV-team in op contact met het kind. Er vindt een gesprek plaats met medewerkers van het KOV-team en ouder(s) en kind. Vaak in de thuissituatie zodat de interactie tussen ouder(s) en kind kan worden geobserveerd. Op die manier kan het KOV-team beter inschatten hoe ze het kind kan helpen. Soms is dit door onderwerpen bespreekbaar te maken, met behulp van interactieve boekjes en websites van het Trimbos-instituut. Of door psycho-educatie te geven en/of het kind te 'ontschuldigen'. Er is ook een groepsaanbod.
Maar het kan ook zijn dat het kind worstelt met klachten waarvoor een gerichte behandeling nodig is. In dat geval kan het team een kind doorverwijzen naar de juiste hulp.
Impact in het dagelijks leven
Voor elk kind is het belangrijk om uit te leggen wat de impact van verslaving is. Erna: “Wat verslaving is weten kinderen vaak wel. Maar ze snappen niet altijd wat de impact is in hun dagelijks leven”. Thema’s als grenzen leren stellen, het zelfvertrouwen vergroten en het weghalen van schuld bij kinderen, staan centraal in de gesprekken.
Aandacht voor ouders
Het KOV-team heeft ook aandacht voor de ouder(s) of voor andere nauwbetrokkenen. Voor ouders met een verslaving is het vaak erg lastig om dit bespreekbaar te maken met hun kind. Ze zijn bang dat het kind er van schrikt en voelen zich vaak erg schuldig. Het KOV-team ondersteunt ouders hierbij. Tijdens de gesprekken wordt gekeken naar de krachtbronnen, beschermende en eventuele risicofactoren.
Ook hulp in coronatijd
Gesprekken die, gelukkig, ook in coronatijd doorgaan. Want, zo weten Marijke en Erna, voor deze kinderen en hun ouders kan het best een uitdaging zijn om nu dag en nacht thuis met elkaar door te brengen.
Meer dan ooit is het voor ouders en kinderen belangrijk dat ze een persoon of plek hebben waar ze naar toe kunnen. Iemand die ze altijd kunnen bellen. Erna: “Laatst heb ik na 2 jaar weer eens met een meisje van 16 afgesproken. Ze moest haar verhaal kwijt. En aan mij hoeft ze niet opnieuw haar hele verhaal uit te leggen. Misschien hoor ik nu 2 jaar weer niks. Dat is ook oké. Ze weet dat als het nodig is, ze altijd bij me terecht kan”.
Als kinderen weer kunnen lachen
Het grootste compliment dat Marijke en Erna dan ook kunnen krijgen is als ze het vertrouwen van de kinderen winnen. Erna: “Als ze weer plezier krijgen. Lekker in hun vel zitten. En kinderen weer kunnen lachen. Zoals het hoort”.
Praktische vragen over het KOV-aanbod
Hoe kan ik verwijzen naar het KOV-team?
Gezinnen/kinderen kunnen, naast de huisarts en het wijk- en gebiedsteam, verwezen worden door iedere organisatie die te maken heeft met ouder(s) en kinderen die te maken hebben met KOV-problematiek. Denk hierbij aan wijkteams, het Jeugd Expertise Team (JET), Veilig Thuis, Jeugdhulp, Reik, Huisartsen, GGD’s, onderwijsinstellingen maar ook verloskundigenpraktijken. Want, hoe eerder je er bij bent, hoe beter.
Het KOV-team werkt veelal met een beschikking van de gemeente (bij kinderen onder de 18). Mocht dat niet kunnen, dan is VNN altijd bereid te kijken wat wel mogelijk is.
Ik wil graag meer informatie over het KOV-aanbod van VNN. Met wie kan ik contact opnemen?
Voor meer informatie kun je contact opnemen met de projectleiders van het KOV-team.
Marijke Limburg: 06 12047873 / m.limburg@vnn.nl
Erna Zijlstra: 06 10938756 / er.zijlstra@vnn.nl